ΥΒΡΙΔΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ

ΕΝ ΜΕΣΩ ΨΥΧΡΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ Η ΔΥΣΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ ΤΗ ΘΕΣΕΙ ΣΤΟ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ

ΤΟΥ ΔΡ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΡΙΒΑ*

Και ενώ η Ευρώπη και ολόκληρος ο κόσμος πασχίζει να κατανοήσει ποια θα είναι η επόμενη μέρα μετά την απρόσμενη (;) αποχώρηση της Βρετανίας από την Ε.Ε., το διεθνές σύστημα συνεχίζει να μετασχηματίζεται προς όφελος της Ρωσίας. Συγκεκριμένα, η δυνατότητα της Ρωσίας να εκμεταλλευτεί την κεντρική θέση της στην καρδιά της Ευρασίας και να ασκεί αποφασιστική επιρροή στα κράτη της ευρασιατικής περιφέρειας, καθιστάμενη απρόβλεπτη αναφορικά με τις συμμαχίες της, όπως είχαμε υποστηρίξει στο προηγούμενο τεύχος των «Επικαίρων», δεν είναι μια θεωρητική πραγματικότητα, αλλά ήδη συμβαίνει.

Η νέα αυτή διάσταση της ρωσικής γεωστρατηγικής είχε ξεκινήσει με το άνοιγμα προς το Πακιστάν πριν από έναν περίπου χρόνο, όταν η Μόσχα αποφάσισε να πουλήσει στις πακιστανικές ένοπλες δυνάμεις μαχητικά ελικόπτερα Mil Mi-35 και να εξετάσει την αγορά των πολύ πιο προηγμένων Mil Mi-28 "Havoc". Η απόφαση αυτή είχε χαρακτηριστεί ως έκπληξη, δεδομένων των εξαιρετικά στενών σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Ινδίας, αφού το Πακιστάν είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της τελευταίας. Με αυτή την κίνησή της η Μόσχα αφενός μεν «μπήκε σφήνα» στον άξονα Κίνας - Πακιστάν, αφετέρου δε «προειδοποίησε» το Νέο Δελχί ότι η αμφιταλάντευση του τελευταίου μεταξύ Ρωσίας και Ηνωμένων Πολιτειών, μπορεί να οδηγήσει σε αντίστοιχη «ταλάντευση» της Μόσχας μεταξύ Ινδίας και Κίνας - Πακιστάν.

Η πορεία των εξελίξεων μάς έδειξε ότι η ενέργεια αυτή δεν ήταν μεμονωμένη. Η Μόσχα συνέχισε τις «αντιφατικές» της κινήσεις προσεγγίζοντας τη Σαουδική Αραβία, τη στιγμή που η Ρωσία είναι στρατηγικός σύμμαχος της Συρίας και τού Ιράν, ενώ πριν μερικές εβδομάδες υπέγραψε αμυντική συμφωνία με το Αζερμπαϊτζάν, τη στιγμή που η Αρμενία, είναι στρατηγικός σύμμαχος της Ρωσίας. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι, για πρώτη φορά στην ιστορία, υπογράφηκε συμφωνία μεταξύ Ισραήλ - Ρωσίας η οποία προβλέπει τη διεξαγωγή κοινών στρατιωτικών ασκήσεων. Έτσι, ενδέχεται να δούμε το σουρεαλιστικό θέαμα ρωσικών μαχητικών αεροσκαφών να απογειώνονται από συριακές βάσεις για να συνασκηθούν με ισραηλινά μαχητικά αεροσκάφη. Ταυτοχρόνως, η Ρωσία ενισχύει τις σχέσεις της με την Αίγυπτο, την Αλγερία, την Ινδονησία και με μια σειρά από άλλες χώρες στην περιφέρεια της Ευρασίας, πολλές εκ των οποίων διεκδικούν ρόλο τοπικών κυρίαρχων δυνάμεων.

Στρατηγική... σύμπνοιας για να αποφευχθούν οι έριδες

Η επιλογή χωρών όπως το Πακιστάν, το Αζερμπαϊτζάν ή το Ισραήλ να ενισχύσουν τις σχέσεις τους με τη Μόσχα επιβεβαιώνει το γεγονός ότι η Αμερική πλέον «κείται μακράν» της Ευρασίας και οι χώρες αυτές θεωρούν σώφρον να μην έχουν όλα τα αυγά τους στο ίδιο καλάθι και να ακολουθήσουν μια πιο εμπλουτισμένη εξωτερική πολιτική, μακριά από διάφορα «ανήκειν». Από πλευράς της Ρωσίας, αυτή η πολιτική καθιστά ξεκάθαρο ότι η εύνοιά της δεν είναι δεδομένη για κανέναν και θα πρέπει να κερδηθεί. Χρησιμοποιώντας δε τους ανταγωνισμούς μεταξύ των περιφερειακών ευρασιατικών χωρών, η Μόσχα εφαρμόζει μια στρατηγική όπου όλους τους συμφέρει να έχουν στενές σχέσεις μαζί της για να μην την ωθήσουν προς μια αποφασιστική στήριξη των αντιπάλων τους. Έτσι λοιπόν, η Ινδία δύσκολα θα σκεφτεί να διαταράξει σοβαρά την στρατηγική της σχέση με τη Μόσχα προς όφελος των σχέσεών της με τις ΗΠΑ, γιατί τότε η Ρωσία θα ενισχύσει υπέρμετρα το Πακιστάν και την Κίνα. Το ίδιο συμβαίνει και με την Κίνα και όλους τους άλλους. Από ό,τι φαίνεται, ακόμη και το Ισραήλ έχει αρχίσει να σκέφτεται με αυτόν τον τρόπο.
Έτσι, στη Μέση Ανατολή, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν κατάφεραν να ρυμουλκήσουν το Ιράν προς το μέρος τους και έχουν «ψυχρανθεί» τόσο με το Ισραήλ όσο και με τη Σαουδική Αραβία, η Ρωσία έχει καταφέρει να ενισχύσει τις σχέσεις της και με τις τρεις αυτές χώρες και με μια σειρά από άλλες.

Η δαιμονοποίηση οδηγεί σε έναν επικίνδυνο κόσμο

Και ενώ λοιπόν η Ρωσία αναδύεται ως ο κατεξοχήν υποψήφιος για να καταλάβει κυρίαρχη θέση στο ευρασιατικό γεωσύστημα, η Δύση φαίνεται πως έχει εξαπολύσει εναντίον της ένα είδος υβριδικού πολέμου στο επίπεδο της υψηλής στρατηγικής, προσπαθώντας να την απομονώσει. Τελευταίο συμβάν σε αυτόν τον ιδιόρρυθμο πόλεμο ήταν η προσπάθεια να αποκλειστεί η ομάδα στίβου της Ρωσίας από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο ντε Τζανέιρο. Είχε προηγηθεί η παρουσίαση από ένα πολυπλόκαμο πλέγμα δυτικών ΜΜΕ των Ρώσων οπαδών στο Euro 2016 ως «εγκάθετων του Κρεμλίνου» και υπέρτατων ταραχοποιών, οι οποίοι ξυλοκόπησαν μερικές χιλιάδες ανυποψίαστους, φιλήσυχους και αθώους Άγγλους, οι οποίοι άλλωστε είναι πασίγνωστοι για την κόσμια συμπεριφορά τους...
Πριν από το Euro είχαμε τη βράβευση στον διαγωνισμό της Eurovision ενός δακρύβρεκτου τραγουδιού που μιλούσε για το... δράμα των συνεργατών των Ναζί στην Κριμαία μετά την επιστροφή του Κόκκινου Στρατού. Παρεμπιπτόντως, η αναζωπύρωση του αλβανικού εθνικισμού και η προβολή της «γενοκτονίας των Τσάμηδων» αποτελεί, εν πολλοίς, άμεσο αποτέλεσμα της δαιμονοποίησης της Ρωσίας. Όπως έχει επισημάνει ο γράφων και σε παλαιότερο άρθρο του, η επικοινωνιακή επίθεση κατά της Ρωσίας οδηγεί αναπόφευκτα σε μια εκ των υστέρων «δικαίωση» όσων στο παρελθόν πολέμησαν τη Σοβιετική Ένωση, με προεξάρχοντες τους Ναζί και τους συνεργάτες τους. Κατά συνέπεια, όταν οι συνεργάτες των Ναζί στην Κριμαία εμφανίζονταν ως τραγικά θύματα γιατί να μην εμφανιστούν ως τέτοια και οι συνεργάτες των Ναζί στην Ήπειρο; Θα ήταν τεράστιο λάθος από πλευράς τους να μην το πράξουν.
Από καθαρά στρατηγικής άποψης αυτή η κυνική μεθοδολογία θα είχε κάποιο νόημα αν πράγματι μπορούσε η Δύση να απομονώσει τη Ρωσία. Όμως, αυτό είναι περίπου αδύνατο να συμβεί σε μια χώρα με τέτοια μεγέθη και τόσο κεντρική θέση στον παγκόσμιο χάρτη. Στην πραγματικότητα, αυτή η δαιμονοποίηση της Ρωσίας, στην καλύτερη των περιπτώσεων, θα οδηγήσει σε μια ριζική αποξένωση της Δυτικής Ευρώπης από το ανατολικό της κομμάτι ενώ θα επέλθει μια αποφασιστική μετατόπιση του γεωστρατηγικού κέντρου βάρους στα διεθνή δρώμενα προς τα ανατολικά της Ευρασίας, με αποτέλεσμα την «ασιατοποίηση» του πλανήτη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν πάντοτε το προνόμιο της απομόνωσης στην ασφάλεια του Δυτικού Ημισφαιρίου, αλλά η Ευρώπη θα οδηγηθεί σε γεωπολιτική συρρίκνωση, που μπορεί να καταλήξει ακόμη και στην εξαφάνισή της σε βάθος χρόνου ακόμη και ως γεωγραφική έννοια.

Ξεκάθαρη γεωστρατηγική αντιπαράθεση

Στην χειρίστη των περιπτώσεων μπορεί να προκύψει τόσο ακραία ένταση και καχυποψία μεταξύ Δύσης και Ανατολής, που θα κάνει ακόμη και τις πιο ζοφερές μέρες του Ψυχρού Πολέμου να μοιάζουν με οάσεις γαλήνης. Μεταξύ των άλλων, η αναιμική προσπάθεια επανεξοπλισμού της Δυτικής Ευρώπης, ενώ δεν είναι ικανή να της προσφέρει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τον αναγεννημένο ρωσικό στρατό, μπορεί άριστα να αποτελέσει μια επικίνδυνη πρόκληση για τη Μόσχα. Σε συνδυασμό δε με την εντεινόμενη δαιμονοποίηση της Ρωσίας μπορεί να οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις. Η προσπάθεια εξοβελισμού της ρωσικής ομάδας στίβου από τους Ολυμπιακούς Αγώνες είναι χαρακτηριστική της παράνοιας που κυριαρχεί στις μέρες μας. Στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, οι Ολυμπιακοί Αγώνες, όπως και άλλες αθλητικές εκδηλώσεις, λειτουργούσαν ως υποκατάστατο αντιπαράθεσης μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων παίζοντας τον ρόλο μιας μικρής αλλά κρίσιμης δικλείδας ασφαλείας.

Σήμερα, απειλείται να γίνει το αντίθετο. Αποκλείοντας τη Ρωσία από μια τόσο μεγάλη διοργάνωση με τόσο αυθαίρετο τρόπο, ουσιαστικά σπρώχνουν το επίπεδο του ανταγωνισμού στο ανώτερο επίπεδο, αυτό της ξεκάθαρης γεωστρατηγικής αντιπαράθεσης.
Βέβαια υπάρχουν και πιο ανησυχητικά σημάδια που μάς δείχνουν ότι έχει προκύψει μια επιδημία παράνοιας σε χώρους που στο παρελθόν λειτουργούσαν ως αναχώματα της ψυχρής, λογικής σκέψης. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της επιστολής των πενήντα «αγανακτισμένων διπλωματών» του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, οι οποίοι, ούτε λίγο ούτε πολύ, κατέκριναν τον Πρόεδρο Ομπάμα για το ότι δεν έχει επιτεθεί στη Συρία. Δηλαδή, ουσιαστικά καλούν την κυβέρνηση της χώρας τους να προχωρήσει σε Παγκόσμιο Πόλεμο. Παρόμοια φαινόμενα καταδεικνύουν την επικίνδυνη έλλειψη σοβαρής στρατηγικής σκέψης που προέκυψε στη Δύση μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την επικράτηση της δίδυμης φαντασίωσης περί του «Τέλους της Ιστορίας» και της αναντίρρητης και διαρκούσης μέχρι το τέλος του κόσμου αμερικανικής κυριαρχίας. Σήμερα, λοιπόν, υποφέρουμε από μια επιδημία μισαλλοδοξίας και παρανοϊκών αναγνώσεων του διεθνούς γίγνεσθαι από ανθρώπους και θεσμούς απ' όπου θα περίμενε κανείς ακριβώς το αντίθετο, με αποτέλεσμα να βρισκόμαστε ενώπιον μεγάλων κινδύνων. Το ενδεχόμενο του Παγκοσμίου Πολέμου δεν αποτελεί πλέον «αδιανόητο σενάριο», όπως συνέβαινε στην πρώιμη μεταψυχροπολεμική περίοδο. Η ιστορία του πλανήτη αλλάζει σελίδα. Μπαίνουμε σε αχαρτογράφητες περιοχές και πρέπει να αρχίσουμε να εξετάζουμε και τα πιο ζοφερά σενάρια.

* Διδάσκει το μάθημα της Γεωπολιτικής στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και Γεωγραφία της Ασφάλειας και των Αφοπλισμών στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Πηγή: Περιοδικό «Επίκαιρα», αρ. τεύχους 347, σελ. 53 - 55